ES PANA - ΙΣ ΠΑΝΑ - ΙΣΠΑΝΙΑ
Χαρακτηριστική της παρουσίας του μεγάλου αυτού ήρωα στην εν λόγω περιοχή είναι και η ονομασία της σημερινής Διώρυγας του Γιβραλτάρ, που παλαιότερα έφερε το όνομα «Ηράκλειες Στήλες»!
Η Ισπανία ανέκαθεν υπήρξε αγαπημένος προορισμός των Ελλήνων από τα αρχαία κιόλας χρόνια… Ο Ηρακλής πρώτα πρώτα είχε εκστρατεύσει εκεί, γεγονός που πιστοποιείται από τον Φάρο του στην σημερινή Κορούνια, από το όνομα «Πυρηναϊκή», το οποίο απεδόθη στην χερσόνησο από τον ίδιο προς τιμήν της γυναίκας του Πυρήνας αλλά και από χιλιάδες ακόμη πόλεις που ιδρύθηκαν από εκείνον. Ο γιος του Ηρακλή, επιπλέον, ονομαζόταν Ίβηρας και θεωρούνταν γενάρχης της Ιβηρίας! Χαρακτηριστική της παρουσίας του μεγάλου αυτού ήρωα στην εν λόγω περιοχή είναι και η ονομασία της σημερινής Διώρυγας του Γιβραλτάρ, που παλαιότερα έφερε το όνομα «Ηράκλειες Στήλες»!
Αρκετά χρόνια αργότερα έφτασε η σειρά αρχικά του Διονύσου να επισκεφθεί εκείνα τα μέρη και έπειτα του Οδυσσέα, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση ίδρυσε την πόλη Ιβηρία στην θέση που βρίσκεται η σημερινή Λισσαβώνα! Λέγεται μάλιστα πως ο Διόνυσος μετονόμασε την Εσπερία (παλιά ονομασία Ισπανίας) σε Ισπανία, προς τιμήν του στρατηγού Πάνα, ο οποίος τον είχε συνοδεύσει στην εκστρατεία του (Ις-Πανίαν: Εις Πανία)! «Πλούταρχος (Περί Ίσιδος και Οσίριδος).
Ο Στράβων στα βιβλία του Β’, Γ’, Δ’, Ε’ των Γεωγραφικών αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι πολλοί ομηρικοί ήρωες πέρασαν από εκείνα τα μέρη (Αινείας, Μενέλαος, κ.α.). Καταγράφει επίσης την ύπαρξη των Λουσιτανών (αρχαίας επαρχίας της Ιβηρικής χερσονήσου), οι οποίοι είχαν επιλέξει να ακολουθούν τον τρόπο ζωής των Σπαρτιατών. Έτρωγαν λιτά, οργάνωναν ιππικούς, γυμναστικούς και οπλιτικούς αγώνες και εξασκούνταν γενικότερα στις πολεμικές τέχνες. Όπως λοιπόν μπορούμε να δούμε, οι Έλληνες προσέθεσαν άλλον έναν σταθμό στις αποικίες τους γύρω από την Μεσόγειο, γεγονός που φαίνεται και από την πλειάδα ελληνικών πόλεων κατά μήκους όλης της Ιβηρίας!
Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα αποτελούν οι γνωστοί αγώνες ταυρομαχίας των Ισπανών, που υφίστανται ως σήμερα και που διαθέτουν τις ρίζες τους στα ταυροκαθάψια της μινωικής εποχής, στο οποίο ο αθλητής εκτελούσε άλματα πάνω από τον ταύρο. Έχουν βρεθεί αρκετές παραστάσεις και στην Κρήτη (τοιχογραφίες, αγαλματίδιο, σφραγίδες) αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας (Πύλος, Τίρυνθα) και στην Μικρά Ασία (Σμύρνη). Από αυτά προήλθαν οι ισπανικές ταυρομαχίες. Βέβαια στην σημερινή Ισπανία το άθλημα είναι βάρβαρο, αφού στην Ελλάδα δεν θανατωνόταν ο ταύρος, που ήταν ιερό ζώο.
Ας δούμε τώρα λίγα πράγματα για τους δύο κατεξοχήν ελληνογενείς πληθυσμούς της Ισπανίας, τους Πομπλαδόρες Γκριέκος, που πρόκειται για Έλληνες κατοίκους από την Ελίκη, Ελίτσε, και τους Βάσκους που είναι εγκαταστημένοι στα δυτικά Πυρηναία όρη (<Πυρήνα, σύντροφο Ηρακλή). Οι pobladores Griegos, ενθυμούμενοι την ελληνική τους καταγωγή, εορτάζουν κάθε χρόνο την ελληνική εβδομάδα που περιλαμβάνει την τυπική ζωή μιας αρχαίας ελληνικής πόλης: Ραψωδίες, θέατρα, χορός, πυρσοί, παρελάσεις οπλιτών, αμφορείς, αρχαία νομίσματα, κτερίσματα, χιτώνες, περικνημίδες και λόγος ομηρικός. Παράλληλα τιμούν με θρησκευτικές παραστάσεις την Κοίμηση της Θεοτόκου κάθε 15η Αυγούστου. Όσον αφορά τους Βάσκους, υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με την καταγωγή τους (Λιβύοι, Φοίνικες, Ίβηροι, κλπ). Πιο πειστική φαντάζει η ελληνική αν σκεφτούμε ότι πέραν της ελληνικής τους νοοτροπίας και κουλτούρας, οι ίδιοι οι Βάσκοι δηλώνουν Έλληνες! Ειδικότερα είναι γνωστοί για την φιλοξενία, την υπερηφάνεια, την φιλοπατρία και τις στρατιωτικές τους ικανότητες. Ο Στραβων αναφέρει (Γ’ 155): «Οι παλαιοί πολεμιστές ζούσαν κατά Σπαρτιατικό τρόπο και φορούσαν περικνημίδες. Οι Δρυΐδες προέβλεπαν τα μελλούμενα από σφάγια των θυσιών, αφού εξέταζαν τα σπλάχνα τους (…) Ιδρύθηκαν πόλεις που έχουν ονόματα, όπως Έλληνες, Αμφίλοχοι, διότι ο Αμφίλοχος πέθανε εδὠ. Προσφέρουν κατά τρόπον ελληνικό (…) Είναι το έθνος των Ουασκόνων(Βάσκοι)».
Οι Βάσκοι καλλιεργούν, ως κλασσικοί Έλληνες, με φροντίδα τα σταφύλια και τις ελιές και διατηρούν υπερβολική αγάπη για την Ελλάδα. Ποιος ξεχνάει την πρόταση των Βάσκων Ευρωβουλευτών ν’ αποτελούν τα Ελληνικά την επίσημη γλώσσα της Ευρώπης, κάτι που φυσικά καταψηφίστηκε και από Έλληνες «ευρωπαϊστές». Σήμερα εδράζει μεγάλος αριθμός οργανώσεων και ιδρυμάτων που αφορύν τον Ελληνισμό της Ισπανίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά το «Iberia Graeca», που ξεκίνησε επίσημα την λειτουργία του το 2010 από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ισπανίας και την Κυβέρνηση της Καταλανίας με σκοπό την ταξινόμηση και πιο εμπεριστατωμένη μελέτη του τεράστιου όγκου ελληνικών αρχαιολογικών ευρημάτων που ανακαλύπτονται συνεχώς στην πόλη Εμπόριον. Οι Βάσκοι της βόρειας Ισπανίας και της νότιας Γαλλίας ανέκαθεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως έναν ξεχωριστό πληθυσμό, ενώ η μοναδική γλώσσα τους, που είναι άσχετη από τις ινδοευρωπαϊκές αλλά και από οποιανδήποτε άλλη στον κόσμο, πάντα αποτελούσε πονοκέφαλο για τους γλωσσολόγους. Τώρα, για πρώτη φορά, με τη βοήθεια της ανάλυσης του αρχαίου DNA, αποκαλύπτεται ότι οι Βάσκοι κατάγονται από τους τοπικούς πληθυσμούς των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της Ιβηρικής Χερσονήσου, οι οποίοι αναμείχθηκαν σταδιακά με τους πρώτους γεωργούς που ήλθαν ως μετανάστες από τα ανατολικά. Δηλαδή από τους Πελασγούς αγρότες της Ελλάδας. Έτσι, μάλλον καταρρίπτεται ο ισχυρισμός ότι οι Βάσκοι ήταν ένας πληθυσμός καταγόμενος αποκλειστικά από αυτόχθονες κυνηγούς-συλλέκτες, απομονωμένος εδώ και τουλάχιστον 10.000 χρόνια - κάτι που ίσως τους δυσαρεστήσει! Μια διεθνής ομάδα γενετιστών, με επικεφαλής τον καθηγητή Ματίας Γιάκομπσον του σουηδικού Πανεπιστημίου της Ουψάλα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS) των ΗΠΑ, ανέλυσαν δείγματα DNA από οκτώ σκελετούς της λίθινης εποχής, που βρέθηκαν στο σπήλαιο Ελ Πορταγιόν στην Αταπουέρκα της βόρειας Ισπανίας (καρδιά της χώρας των Βάσκων) και ζούσαν πριν από 3.500 έως 5.500 χρόνια, σε μια εποχή που η γεωργία είχε επικρατήσει, άρα ήσαν γεωργοί. Η ανάλυση συμπέρανε ότι οι στενότεροι γενετικά συγγενείς των σημερινών Βάσκων ήσαν οι εκείνοι οι πρώτοι νεολιθικοί αγρότες της Ιβηρικής (Πελασγοί αγρότες της Ελλάδας) και όχι οι μεσολιθικοί αυτόχθονες κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες που προηγήθηκαν των γεωργών.
Το βασκικό γονιδίωμα έχει μια παρεμφερή ιστορία με τους ανθρώπους της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, οι οποίοι επίσης προήλθαν από ένα ανακάτεμα των ντόπιων κυνηγών-συλλεκτών με τους αγρότες-μετανάστες. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι οι Βάσκοι - αφότου «γεννήθηκαν» από την επιμιξία των ντόπιων νομάδων και των αγροτών μεταναστών- έμειναν σχετικά απομονωμένοι, χάρη και στο δυσπρόσιτο της περιοχής τους, κατά τα τελευταία 5.000 χρόνια, αλλά όχι περισσότερο. Αυτοί οι πρώτοι Βάσκοι κατάφεραν να απομονωθούν από όλες τις κατοπινές μεταναστεύσεις στην Ιβηρική και έτσι να διατηρήσουν μια διακριτή γενετική και πολιτισμική ταυτότητα. Όσον αφορά τη σύγχρονη βασκική γλώσσα, το μυστήριο παραμένει. Μια εκδοχή -την οποία υποστηρίζει η νέα γενετική έρευνα- είναι ότι προήλθε από μια γλώσσα που μιλούσαν οι πρώτοι γεωργοί στην Ιβηρική, προτού επικρατήσει η ινδο-ευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια. Μια εναλλακτική εκδοχή είναι ότι οι ρίζες της βασκικής βρίσκεται σε μια γλώσσα που μιλούσαν οι κιυνηγοί-συλλέκτες και η οποία διατηρήθηκε ακόμη και μετά την επικράτηση της γεωργίας στην Ιβηρική.